YÖK Başkanı Özvar: “Araştırma üniversitelerinden beklentimiz hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yüksek katma değerli akademik üretime öncülük…

Yükseköğretim Şurası (YÖK) Lideri Prof. Dr. Erol Özvar, araştırma üniversitelerinden hem ulusal hem de memleketler arası seviyede yüksek katma bedelli akademik üretime öncülük etmelerini ve Türkiye’nin doktoralı insan kaynağı kapasitesini güçlendirmelerini öncelikli olarak beklediklerini bildirdi.

YÖK Araştırma Üniversiteleri Toplantısı, YÖK Başkanı Prof. Dr. Özvar başkanlığında, Fırat Üniversitesi ev sahipliğinde yapıldı. Toplantıya, araştırma üniversitesi olarak belirlenen 20’si devlet, 3’ü vakıf olmak üzere 23 üniversite rektörü katıldı.

YÖK Yürütme Konseyi Üyesi Prof. Dr. Naci Gündoğan, toplantıda “Araştırma Üniversiteleri Destek Programı (ADEP)” isimli sunum yaptı ve araştırma üniversitelerinin “araştırma kapasitesi”, “araştırma kalitesi” ve “etkileşim ve iş birliği” alanlarında 32 gösterge ile belirlenen 2022 yılı performans sıralamasını açıkladı.

Buna nazaran, 23 araştırma üniversitesi ortasında ODTÜ birinci, Koç Üniversitesi ikinci ve Sabancı Üniversitesi üçüncü sırada yer aldı.

“Destekler, performans grubuna göre farklılaşıyor”

YÖK Lideri Prof. Dr. Özvar, toplantının açılışındaki konuşmasında, araştırma üniversitelerinin ülkelerin ulusal çıkarlarına hizmet eden, bölgesel ve ulusal kalkınmada kritik rol oynayan kıymetli kurumlar olduğunu vurguladı.

ABD’de 6 bin yükseköğretim kurumu arasında 150 civarında araştırma üniversitesinin bulunduğunu, 3 bin dolayında yükseköğretim kurumuna sahip Çin Halk Cumhuriyeti’nin ise memleketler arası rekabeti güçlendirmek için 147 üniversiteye ek dayanaklar sağladığını anlatan Özvar, YÖK olarak Türkiye’de yükseköğretim alanında son 20 yılda yaşanan genişlemeyi, üniversitelerin misyon odaklı farklılaşmalarıyla sürdürmelerini istediklerini ifade etti.

Araştırma Odaklı Misyon Farklılaşması ve İhtisaslaşma Programı’nda, 2021 aralık ayında kıymetli değişiklikler yaptıklarını hatırlatan Özvar, programın maksatlarını netleştirdiklerini ve içeriğini güçlendirdiklerini söyledi.

Programa dahil edilen 3 vakıf üniversitesi ile 2022 yılı prestijiyle 20’si devlet ve 3’ü vakıf olmak üzere toplamda 23 araştırma üniversitesi sayısına ulaştıklarını lisana getiren Özvar, “Araştırma üniversiteleri performanslarına göre A1, A2 ve A3 olmak üzere 3 performans grubuna ayrılmıştır. Araştırma üniversitelerine sağlanması planlanan tüm destekler, yer aldıkları performans grubuna göre farklılaşmaktadır.” bilgisini verdi.

“Araştırma üniversitelerine en büyük fonu başlattık”

Erol Özvar, YÖK olarak bugüne kadar araştırma odaklı üniversitelere sağlanan en büyük fonu, bu yılın mart ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın büyük takviyesiyle başlattıklarını bildirdi.

YÖK ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ortasında Araştırma Üniversiteleri Dayanak Programı (ADEP) kapsamında desteklenecek projeler için protokol yapıldığını belirten Özvar, ADEP sayesinde araştırma üniversitelerinin sıhhat, toplumsal bilimler ve fen/mühendislik üzere eşleşme alanlarındaki projelerini desteklemek maksadıyla Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından kaynak transferi sağlandığını söz etti.

“Uluslararası alanı takip eden rota çizmeleri önemli”

Özvar, üniversitelerden her yıl talep edilen raporlar ile üniversitelerin performanslarının 32 gösterge kapsamında değerlendirildiğini ve bunlara nazaran bir sıralama yapıldığını belirterek, bu yılın haziran ayında 20 araştırma üniversitesine, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından 100 milyon liralık bütçenin dağılımının “Araştırma Üniversiteleri Yıllık Performans Sıralaması” üzerinden yapıldığını kaydetti.

“2023 yılına ilişkin bütçe aktarımı da 2022 performans sıralaması çerçevesinde yapılacak.” diyen Özvar, araştırma üniversitelerinden beklentilerine ait şunları söyledi:

“Araştırma üniversitelerinden öncelikli beklentimiz hem ulusal hem de milletlerarası seviyede yüksek katma bedelli akademik üretime öncülük etmeleri ve Türkiye’nin doktoralı insan kaynağı kapasitesini güçlendirmeleridir. Bu minvalde toplumun ve kesimlerin muhtaçlıklarının farkında olarak ulusal gereksinimleri da gözeterek milletlerarası alanı takip eden bir rota çizmeleri epeyce kıymetlidir. Bilhassa 2006 sonrası yükseköğretim sistemimizde yaşanan genişlemeyle birlikte, tüm yükseköğretim kurumlarımızın yaşadığı fiili farklılaşmayı daha sistematik hale getirmeleri ve kaynakların verimli kullanılması ismine misyon farklılaşmasını özümsemelerini ve bu doğrultuda faaliyet göstermelerini bilhassa önemsiyoruz. “

Genel çerçeveden bakıldığında üniversiteler arası katı bir gruplama taraftarı olmadıklarının altını çizen Özvar, “Esas gayemiz, sonlu ulusal kaynaklarımızı daha verimli kullanarak gerek ulusal gerekse de memleketler arası rekabeti artırmaktır.” dedi.

Dolayısıyla başta araştırma üniversiteleri ve bölgesel kalkınma odaklı misyon farklılaşması programları olmak üzere misyon farklılaşması adına hem bugün hem de gelecekte izleyecekleri tüm politikaların, amaçlarına hizmet ettiği ölçüde destek bulacağına vurgu yapan Özvar, “Bu nedenle üniversitelerimiz, hep dinamik ve maksatlarını gerçekleştirdikleri doğrultuda YÖK olarak bizlerin takviyesini görecektir. Rekabet hiçbir vakit statik bir yapı muhteva etmez.” diye konuştu.

Özvar, üniversitelerin en temel misyonu olan eğitim, öğretim ve araştırma alanlarında uluslararası arenada rekabet edebilir düzeye gelmelerini istediklerini söyledi.

“Fırsat eşitliğini ve akademik kaliteyi artırmayı hedeflemekteyiz”

Erol Özvar, araştırma üniversitelerinin 2021-2022 akademik yılı prestijiyle doktoralı insan kaynağı yetiştirme yükünün yaklaşık yarısını üstlendiklerini, bunun kıymetli bir oran olduğunu lakin toplam 185 yükseköğretim kurumu ortasında tatlı bir rekabetin bulunduğunu ve sistem içerisindeki hisselerin arttığını tabir etti.

Bu doğrultuda 2006 ve sonrasında kurulan yükseköğretim kurumları ortasında da makul programlarda güçlü bir akademik takıma sahip ve memleketler arası seviyede uygun bir performans gösteren ünitelerin sayısının her geçen gün arttığını vurgulayan Özvar, araştırma üniversitelerine, “Yükseköğretim Kurulu olarak sizlerin çalışmalarında yardımcı olmak ve koordinasyonu sağlamak ve yapılan çalışmaları takip etmekle yükümlüyüz. Ancak sizlere düşen rol, araştırma üniversitesini bir unvan veya daimi bir etiket olarak görmenin ötesine geçmenizdir. Nitekim bu desteğin sürdürülmesi, sizlerin araştırma kapasiteleri ve performansları ile doğrudan ilişkilidir.” diye seslendi.

Araştırma üniversitelerinin toplam memleketler arası öğrenci sayısının, Türkiye’deki toplam uluslararası öğrenci sayısının yüzde 19’unu oluşturduğunu bildiren Özvar, bu oranın artırılmasını istedi.

Özvar, “Elimizdeki sınırlı kaynakları rasyonel bir şekilde değerlendirerek ülkemizin dört bir yanındaki üniversiteleri geliştirmeyi, fırsat eşitliğini ve akademik kaliteyi artırmayı hedeflemekteyiz. Yurt sathındaki yükseköğretim kurumlarımız tarafından sunulan örgün ve yaygın eğitim programlarını, değişen koşulları gözeterek çeşitlendirmeye ve güçlendirmeye devam ediyoruz.” diye konuştu.

YÖK’ün yeni projeleri

Doktorasını tamamlamış genç araştırmacılara yurt dışında doktora sonrası bir süre çalışma olanağı sağladıklarını, ayrıca yurt dışı akademik izin sisteminin bulunduğunu dile getiren Özvar, sözlerini şöyle sürdürdü:

“2023’ten itibaren bilim diplomasisi kapsamında gelişmiş ülkelerde yetişen ve Türkiye üzerine çalışan milletlerarası genç akademisyenler, Türkiye’de bir proje ya da bilimsel çalışmayı yürütmesi için tarafımızdan desteklenecektir. 2023’te yani Cumhuriyetin 100. yılında Türkiye yükseköğretim sistemindeki rekabeti artıracak ve farklı paydaşların taleplerine daha düzgün karşılıklar üretebilecek olan 100 Mükemmeliyet Projesi’ni hayata geçireceğiz.

Bu projelerle hem farklı paydaş beklentilerine hızlı ve etkin cevap vermeyi hem de Türkiye’nin memleketler arası arenada rekabet gücünü artıracak çalışmaları yürüten üniteleri desteklemeyi hedefliyoruz.”

YÖK Akademik Hareketlilik Projesi’ne katılacak öğretim üyelerine teşvik

Özvar, konuşmasında 2022-2023 eğitim ve öğretim yılı bahar döneminden itibaren başlatılacak YÖK Akademik Hareketlilik Projesi’ne ait de ayrıntılar verdi.

Gönüllülük aslına öncelik verilmek suretiyle gerçekleştirilecek olan öğretim üyesi görevlendirmelerinin an prestijiyle yapıldığını aktaran Özvar, bahar devrinde öğretim üyesi hareketliliğine başlanacağını bildirdi.

Özvar, sisteme katılacak öğretim üyelerine teşvik verileceğini de söz ederek, projeye, araştırma üniversitelerindeki çalışan hocaların da takviye vermesini beklediklerini kelamlarına ekledi.